Een Tikje Teveel. Hoe Gedesorganiseerde Hechting Je Relatie Remt.

In een liefdesrelatie lijk jij wel net iets teveel van alles. Je bent te druk of doodstil. Te opgewekt of te pessimistisch. Maar ook, te aanhankelijk of schreeuwend om vrijheid. Met een voortdurende wissel tussen beide extremen.

Samen zijn met jou is onverwacht, spannend, passioneel. Het geeft vonken. Daarnaast is het ook heel heel erg vermoeiend voor jou, alsook voor je partner.

Waar komt dit gedrag vandaan? Wat heeft dit te maken met een knipperlicht relatie?

En hoe kan jouw partner jou meehelpen hier beter mee om te gaan?

Het belang van hechtingsstijl in een relatie

Eerder beschreven we dat hechting belangrijk is om je relaties te begrijpen. Het verklaart voor een stuk waarom bepaalde liefdesrelaties falen of slagen zoals ze deden. Daarnaast vertelt het iets over de personen waartoe je je aangetrokken voelt. Alsook zegt het wat over de aard van relatieproblemen die steeds opnieuw de kop opsteken.

Hechtingsstijl verwijst naar de specifieke manier waarop een individu een relatie vormt met belangrijke anderen. Om hechting te begrijpen kijk je terug naar je kindertijd, waarbij je relatie met jouw eerste verzorger(s) de grondslag legt voor jouw toekomstig vermogen tot verbondenheid.

Als jouw verzorgers warm, betrouwbaar, en aandachtig voor jouw noden waren, benader je in jouw verdere leven anderen waarschijnlijk op gelijkaardige manier.

Waren jouw verzorgers daarentegen verwerpend, verwaarlozend of misbruikend, dan wordt het moeilijk om gezonde relaties te vormen.

In vorige artikelen hadden we het reeds over hoe de interactie met afwezige, verstotende tot verwaarlozende verzorgers de grondslag kan vormen voor angstige hechting en vermijdende hechting.

Hieronder gaan we dieper in op de situatie waar iets ernstig mis loopt in de relatie met de eerste verzorgers.

Wat is gedesorganiseerde hechting?

Gedesorganiseerde hechting wordt ook weleens traumatische hechting genoemd omdat een trauma, meerdere trauma’s, of een vertrouwensbreuk aan de basis van deze hechtingsstijl liggen.

In deze situatie was de eerste verzorger zowel bron van troost als bron van angst. Dit kan zijn omdat jouw verzorger vaak jouw noden negeerde, of er geen aandacht aan besteedde. Ofwel was hun onvoorspelbaar, onbetrouwbaar, chaotisch gedrag beangstigend of traumatiserend voor jou. Ook kan zijn dat een trauma een veilige hechting verhinderde. Denk aan een levensbedreigende hijacking, ongeval, brand of getuige zijn van huiselijk geweld. Verder kan ook ernstige ziekte (zelf of verzorger) en misbruik voor een gevoel van verlating, een vertrouwensbreuk en pijn zorgen.

Deze hechting zorgt naast een beetje troost voor heel wat angst en pijn. En net deze dubbelheid is heel verwarrend en desoriënterend voor het jonge kind. Als reactie daarop trekt het kind zich ofwel terug (angstig vermijdende hechting) en is doodsbang voor diepe menselijke relaties maar verlangt er wel sterk naar. Een andere mogelijke reactie bestaat uit een hechtingsstijl waarbij deze hevige emoties van aantrekken en afstoten gekopieerd worden naar andere relaties.

Onvoorspelbaarheid, verwarring en desoriëntatie, alsook aantrekken en afstoten zijn bijgevolg kenmerkend voor deze gedesorganiseerde hechtingsstijl.

Oorzaken van traumatische hechting

Vooraleer het lijkt alsof we onze ouders verwijten voor alles wat misloopt in ons leven, doen we er goed aan wat nuancering aan te brengen. Wist je bijvoorbeeld dat zelfs een liefdevolle, plichtsvolle ouder er niet altijd in slaagt om een veilige hechtingsband met de baby te installeren?

Mogelijke redenen voor onveilige hechting omvatten:

•  Een jonge of onervaren moeder, die de nodige ouderschapsvaardigheden mist, en zich niet gesteund voelt door haar omgeving.
•  Jouw verzorger ging door een depressie, te wijten aan isolement, gebrek aan sociale steun, relatieproblemen, financiële zorgen, een eerder (miskraam of wiegedood) of recent verlies, of hormonale problemen (postnatale depressie). De depressie zorgde ervoor dat ze niet ‘aanwezig en attentief’ naar jou toe waren.
• Afhankelijkheid of verslaving aan drugs, medicatie of alcohol beperkten het vermogen van jouw verzorger(s) om jouw fysieke en emotionele noden correct/ nauwkeurig te interpreteren en beantwoorden.
• Jouw verzorger kampte met een psychisch probleem (angststoornis, manisch-depressief, schizofrenie, smetvrees, …) die hun ouderschapsvaardigheden of emotionele aanwezigheid beperkte.
• Scheiding van jouw eerste verzorger door ziekte, dood, echtscheiding, of adoptie.
• Te frequente afwisseling in verzorgers. Bijvoorbeeld kindermeisjes of personeel in de crèche.
• Jouw verzorger heeft zelf onverwerkte hechtingstrauma’s, waardoor ze angstig, vermijdend of beangstigend gedrag vertoonden, dat op hun beurt jou verwarde en je dwong te vertrouwen op iemand die je tegelijkertijd angst inboezemde.
• Traumatische ervaringen, zoals ernstige ziekte of ongeval, verhinderden of bemoeilijkten het hechtingsproces.
• Misbruik en verwaarlozing: Fysieke verwaarlozing, zoals onvoldoende of gebrekkige voeding, te weinig bewegingsvrijheid, of het negeren van fysieke problemen. Emotionele verwaarlozing en misbruik. Bijvoorbeeld, je verzorger negeerde je, besteedde weinig aandacht aan jou als kind, deed geen moeite je gevoelens te begrijpen, of had de gewoonte je huid vol te schelden of venijnige afbrekende opmerkingen te maken. Fysiek of seksueel misbruik of aanranding in de kindertijd. Door de verzorgers of omstaanders.
• Veelvuldige verhuizing of plaatsing. Bijvoorbeeld, je moest vaak van omgeving veranderen doordat je je eerste levensjaren in een weeshuis, bij pleegouders, of in een tehuis voor geplaatste kinderen doorbracht.

Hoe herken je het in de relatie?

Iemand met getraumatiseerde hechting slaagt er misschien in om in de rest van het leven te functioneren, maar een intieme relatie brengt je compleet uit je evenwicht. Het lijkt wel of een dichte liefdesrelatie het beste en slechtste gedrag in jezelf naar boven brengt. Enkele voorbeelden van typische kenmerken van deze hechtingsstijl:

Dubbelheid

Je hebt een nood aan dichtheid en intimiteit, je wil graag een betekenisvolle liefdesrelatie aangaan met een ander, maar tegelijkertijd ben je doodsbang om opnieuw gekwetst te worden. Immers, je leerde dat wie van jou houdt jou ook enorm pijn doet. Je verlangt naar de veiligheid en geborgenheid van een intieme relatie, maar bent ervan overtuigd dat je dit niet waard bent, dat het toch niet zal lukken, en dat die ander jou zal pijn doen.

Tegenstrijdig gedrag

Tegenstrijdig gedrag lijkt wel de basis van hoe jij functioneert in een relatie. Zoals in “plagen is om liefde vragen”, maar dan net wat anders. Je zal bijvoorbeeld je partner keihard verstoten wanneer je nabijheid verlangt. Of, je overstelpt je partner met aandacht en liefde terwijl je eigenlijk heel kwaad bent. Je zegt iets gemeen om de ander weg te jagen omdat die je wel eens beter zou kunnen laten voelen.

Aantrekken en afstoten

Als die ander te dichtbij komt dan wil je liefst zo ver mogelijk weglopen. Anderzijds raak je compleet overstuur als je partner even niks van zich laat horen, of niet snel genoeg op jouw berichten reageert. Zo overstuur dat de borden en alles binnen handbereik weleens gaat vliegen als die ander zich nietsvermoedend in de sofa neervlijt. Jouw partner vindt dat jij “niet weet niet wat je wil”.

Snel wisselende emoties

Dit aantrekken en afstoten verlengt zich op vlak van emoties. Liefdesrelaties zijn voor jou enorm verwarrend en maken jou overstuur. Je vliegt daarbij van het ene naar het andere uiterste. Het ene moment ben je stapelverliefd en overtuigd van een eeuwig gelukkige toekomst samen. Het volgend moment haat je je partner en wil je die nooit meer zien.

Gebrekkige emotieregulatie

Zelfs kleine, onbenullige gebeurtenissen kunnen extreme emoties ontketenen. Alles wordt uitvergroot en versterkt. Het lijkt buiten controle, onoverkomelijk, het einde van de wereld. Dingen raken jou gewoon altijd heel diep, en de reactie laat niet op zich wachten. Waarschijnlijk leerde je nooit om jezelf te troosten en je gevoelens binnen te houden, waardoor jouw relaties en de wereld rondom jou heel onveilig, bevreemdend en beangstigend aanvoelen. Je blijft makkelijk vastzitten in negatieve emoties. Eén klein dingetje kan de rivier van verdriet uit zijn oevers laten treden. Een lawine aan verdriet. Om om te gaan met die te sterke emoties kies je soms voor alcohol, drugs of medicatie, of andere minder gezonde manieren zoals jezelf pijn doen.

Eisend en intensief

Doordat heel wat energie opgeslorpt wordt aan de strijd met jezelf en je eigen demonen, kan je vreemd uit de hoek komen. Je kan overmatig eisend, ongevoelig, egoïstisch, controlerend, en wantrouwend zijn naar je partner toe. Dit kan leiden tot explosief en zelfs gewelddadig gedrag. Naar jouw partner of naar jezelf.

Zwakke ego-afgrenzing

In een liefdesrelatie heb jij angst opgeslorpt te worden door de ander, door de relatie. Het is moeilijk te onderscheiden waar ‘jij’ begint en waar ‘de ander’ begint. Je zet je partner op de eerste plaats, vóór jouw eigen noden. Maar daarnaast koester je (vaak onbewust) een diepe haat voor die afhankelijkheid, en wrok voor de zelfopoffering.

Moeite veilige grenzen te stellen

Het is voor jou moeilijk om vertrouwen op te bouwen en te weten wie veilig of onveilig is. Je lijkt steeds mensen te kiezen die jou enorm kwetsen. En zet het op een lopen als er eentje die wel veilig is interesse in je toont.

Herhaling

Als je misbruik meemaakte in je kindertijd is de kans op herhaling in je liefdesrelaties en andere dichte relaties enorm groot. Vrouwen vinden zichzelf vaak terug in de slachtofferrol. Terwijl mannen hun ervaren mishandeling dikwijls herhalen als dader.

Té

Je partner omschrijft je als ‘net een tikje té’: Te veel, te hevig, te gevoelig, te explosief, te passioneel, te afstandelijk, te chaotisch. Het kost je partner bergen energie om je gerust te stellen. Het lijkt een beetje een bodemloze put. Nooit genoeg.

Traumatische hechting kan tot knipperlicht relatie leiden

Misschien lees jij dit artikel omdat jij vast zit in een knipperlichtrelatie (of die kant lijkt op te gaan). Je weet wel, de ene week is alles prima, houden jullie van elkaar, en kopen jullie samen een hondje. De volgende week sta je zonder boe of bah op straat omdat je niet tijdig je telefoon beantwoordde. Twee dagen erna staat je ex voor de deur in sexy outfit met presentje. Met de belofte nooit meer zo tegen je uit te schieten. Twee maanden later herhaalt dit scenario zich in iets ander formaat.

Als je net iets dichter kijkt naar bovenstaand scenario herken je hierin vast het aantrekken en afstoten, de desoriëntatie en verwarring, de schommeling tussen extreme emoties en toestanden die zo kenmerkend is voor een getraumatiseerde hechting.

Deze hechtingsstijl kan heel wat pijn en verdriet teweeg brengen bij beide partijen. Het is belangrijk om negatieve patronen zo snel mogelijk een halt toe te roepen. Jouw partner vooruit helpen lukt best als je zelf veilig gehecht bent. En als jullie beiden inzicht hebben in hechtingsstijlen en bereid zijn samen, als een team, aan ongewenst gedrag te werken.

Natuurlijk wordt niet elke knipperlicht relatie verklaard door getraumatiseerde hechting, maar heel vaak dragen onveilige hechting en slecht gematchte hechtingsstijlen bij aan de relatieproblemen.

Don’ts bij traumatische hechting

Ga niet mee op de wip zitten.

“Above all remain calm”.

Zie het extreem of ongewenst gedrag voor wat het is, een constant vragen naar bevestiging, het aantrekken en afstoten omdat er geen duidelijke ego-grenzen zijn. Te dicht voelt heel onveilig en bedreigend aan. Maar te ver ook.

Bevestig dus vooral niet hun vooroordelen over zichzelf, de relatie en de wereld. Beheers jouw reacties zoveel als menselijk mogelijk. Gooi vooral geen olie op het vuur.

Vermijd het devalueren van emoties.

Hoe moeilijk het soms ook is om alle loslopende emoties te laten zijn, het is uiterst belangrijk dat je partner het gevoel krijgt dat je ziet, hoort, voelt wat met hen aan de hand is.

Ook al lijkt hun reactie soms extreem, en buiten proportie met wat gebeurde, hun pijn is echt.

Daar ze nooit een goede manier leerden om emoties op te vangen en beheren, worden bij elk klein euvel alle oude koeien worden uit de sloot gehaald, de lijken vallen uit de kast enz. Onverwerkte emoties werken immers associatief.

Kleineer hen niet. Valideer hun emoties en pas daarna kan je het probleem heel voorzichtig op een rationele manier benaderen. Probeer probleem oplossingstechnieken.

Ga tegen de verwachting in.

Als je partner of ex jouw heel hard wegduwt, neem een klein stapje afstand maar blijf nabij tot de storm overwaait.

Je partner zoekt enkel naar bevestiging van enkele vast gebeitelde opvattingen over zichzelf (kan niet graag gezien worden, ben fantastisch en vreselijk tezelfdertijd), over anderen ( laten je toch maar in de steek, stellen je teleur, doen je pijn), over relaties (love hurts like hell), en over de wereld (onbetrouwbaar, onvoorspelbaar).

Jij wil door middel van herhaalde positieve ervaringen jouw partner laten inzien en voelen dat jij overtuigd bent van het tegenovergestelde.

Do’s bij traumatische hechting

Opbouwen zelfvertrouwen

Achter het stoere imago van jouw partner gaat een heel laag zelfbeeld schuil, dat merkte je hoogstwaarschijnlijk reeds op. Probeer dus jouw partner zoveel mogelijk te ondersteunen om dit zelfvertrouwen op te bouwen. Je vertelt hem/ haar regelmatig wat je waardeert in hen, wat hun sterktes zijn. Tevens kan je hen helpen om negatieve gedachten te herkaderen naar een meer positieve variant.

Containing

Daarnaast kan je ook een gezondere emotie-regulatie ondersteunen. Op de meest hevige momenten functioneer jij eerder als een goede ouder of een grote broer of zus. Hierbij laat je hen razen en uithuilen, en blijft kalm aanwezig. Je biedt geborgenheid en houdt hen vast. Letterlijk en figuurlijk.

Fysiek kan je veiligheid en geborgenheid bieden door te knuffelen, je partner dicht tegen je aan trekken, de pijn en kwaadheid weg te kussen. Of je kan de spanning tussen de lakens van je afwerken.

Die kalme, troostende aanwezigheid kan je zelfs over de telefoon aanbieden door je stem aan te passen naar een zachte, welgemeende, juiste toon.

Positieve bekrachtiging

Geef gerust complimentjes wanneer je inspanningen ziet om op een gezonde manier met emoties om te gaan, of wanneer moeite gedaan wordt om je dichter toe te laten.

Je partner positief gemotiveerd houden en moed inpraten zorgt ervoor dat ze de nodige inspanningen tot het verbreken van negatieve gedragspatronen beter kunnen volhouden.

Afgrenzen

Net zoals een goede ouder of opvoeder doet, zal jij veilige grenzen stellen binnen jullie relatie. Bijvoorbeeld exclusiviteit, niet flirten met anderen, de ander staat op nummer één, … Voor jullie beiden.

Worden deze grenzen overtreden door je partner, dan ga je hierover in gesprek.

Verwerking vroege trauma’s

Voor de gezondheid van de relatie en jouw partner zal het nodig zijn om de onverwerkte trauma’s uit de kindertijd te verwerken. Dit opdat de gevoelens van onveiligheid, angst, hulpeloosheid, hopeloosheid, en wantrouwen te ruste gelegd kunnen worden.

Zelfs al gebeurden deze dingen jaren geleden en wil je die liefst van al vergeten, ze blijven hun schaduw gooien op jullie geluk en gezondheid. Er zijn diverse stappen die je partner kan ondernemen om de pijn te verwerken, hun emotioneel evenwicht te herwinnen (of vinden), en om anderen te leren vertrouwen en diepe emotionele banden aan te durven.

Therapie kan hier een goede oplossing bieden. Maar schrijfopdrachten, creatieve verwerking, geloof en ondersteuningsgroepen kunnen je partner ook vooruit helpen.

Onvoorwaardelijke liefde en steun

Wees die stille kracht, de liefdevolle aanwezigheid die jouw partner zo erg nodig heeft. Ook al schreeuwt die tegen je en zegt die dingen die pijn doen.

We vermelden voordien al dat op dergelijke momenten, jij meer de rol spelt van een goede, zorgzame ouder, die hen steunt, leidt, en er is voor hen. Altijd. En hen op weg zet dit voor zichzelf te doen.

Enkel door het ervaren van onvoorwaardelijke liefde en steun kan jouw partner het vertrouwen in jou en de wereld opbouwen.

Modeling

Doe voor hoe het wel hoort. Wil jij graag met liefde en respect behandeld worden? Toon dan in je dagelijkse reacties hoe je dat doet. Ook al stelt die ander vaak jouw geduld op de proef.

Onthou steeds waarom jij meermaals getest zal worden. En hoe de traumatische hechting pas kan evolueren naar een veilige hechting nadat je partner ervan overtuigd raakt dat jullie relatie veilig is dat jij 100% te vertrouwen bent…

Tot slot

Bij wie tijdens de kindertijd iets ernstig misliep in de hechtingsrelatie met de eerste verzorgers komen in het latere leven vaak relatieproblemen voor. Het ervaren van pijn veroorzaakt door de persoon van wie je houdt zorgt voor gedesorganiseerde hechting. Relaties worden ervaren als onveilig, verwarrend, en desoriënterend. De getraumatiseerd gehechte reageert dan ook vrij ambigu op relationele nabijheid. Dit is merkbaar in het aantrekken en afstoten, tegenstrijdig gedrag, alsook de emotionele roetsjbaan en chaos die beide partijen heel wat leed bezorgt.

Een veilig gehechte partner kan de getraumatiseerd gehechte ondersteunen om aan zichzelf, een veiliger hechting en een gezondere relatie te werken.